Tuyên ngôn của trái tim của R. Ta-go

Có lẽ tạo hóa biết đã lỡ tay ban phát cho con người một đặc tính rất dễ thương và cũng rất dễ ghét là lòng ham muốn sở hữu, nên lại trao tặng cho con người trái tim. Cái trái đỏ phập phồng nhịp nhàng ở ngực bên trái của mỗi con người là quà tặng của tạo hóa để không bao giờ có thể sở hữu được.

Những người tình khổ sở, những nhà quản lí đau đầu, những nhà chiếm đoạt vô vọng trước cái quả đào bất trị ấy. Thi hào Ta-go thì mỉm cười, tưởng chừng ông đứng trên đỉnh Hi-ma-lay-a mà cười đôi mắt lo âu của thiên hạ, cười trăng lơ mơ trên biển cả:

Anh không giấu em một điều gì
Chính vì thế mà em không biết gì tất cả về anh.

Cứ cho là một người tình thành thật. Những điều anh không giấu em là những điều dù sao cũng đã xảy ra rồi, vậy mà em cứ ôm lấy nó mà vui mà buồn mà ghen mà hờn. Trái tim anh đã đập những nhịp mới mẻ nào em có hay!

Nếu đời anh chỉ là viên ngọc
anh sẽ đập nó ra làm trăm mảnh
và xâu thành một chuỗi
quàng vào cổ em.

Vâng, như thế thì dễ chịu quá! Đẹp người mà cũng đẹp cả lòng em nữa. Đi đâu anh cũng lóng lánh trên ngực em... Làm sao được quàng lên cổ bây giờ? Làm sao đập trái tim ra làm trăm mảnh?

Thôi thì giao cả vương quốc trái tim lại cho em. Lại còn phong hậu cho em nữa:

Em là nữ hoàng của vương quốc đó
Ấy thế mà em có biết gi biên giới của nó đâu.

Cũng đừng vội cười kiểu cai trị lãng đãng của nữ hoàng. Hoàng đế trị nước có hơn gì:

Trong giấc mơ anh là hoàng đế
Anh mất ngai vàng mỗi lần tỉnh dậy.

(Sếch-xpia)

Khi Tôn-xtôi viết An-na Ka-rê-nhi-na thì tất cả đều cho rằng bí mật của đàn bà đã được khám phá, không còn gì để mà nói nữa. Đến Sô-lô-khốp viết Sông Đông êm đềm với người đàn bà Cô-dắc Ac-xi-nhi-a thì cả thế giới cho rằng bí mật của đàn bà mới được khám phá! Còn Ta-go hiểu về người con gái như thế này cũng là tận cùng:

Nếu trái tim anh chỉ là một phút giây lạc thú
Nó sẽ nở ra thành một nụ cười nhẹ nhõm
Và em thấu suốt rất nhanh.

Nhưng không phải là trái tim của lạc thú, cũng chẳng phải là trái tim của khổ đau, mà là trái tim của tình yêu thì em lại hoang mang:

Nhưng em ơi, trái tim anh lại là tình yêu
Nỗi vui sướng, khổ đau của nó là vô biến
Những đòi hỏi và sự giàu sang của nó là trường cửu.

Không có một gã triệu phú nào biết xài tiền như tình yêu. Làm sao biết tiêu đến giọt tài sản cuối cùng rồi phút chốc trở nên giàu có? Chỉ có phép mầu của sự sống.

Cuối cùng, nhà thơ an ủi, vỗ về nhưng cũng không thể tránh né được điều bí mật nàỵ:

Trái tim anh cũng ở gần em như chính đời em vậy
Nhưng chẳng bao giờ em biết trọn nó đâu.

Ta-go cũng như triết lí An Độ rất thích luận về bí mật của vũ trụ, của sự sống. Trái tim, biểu tượng của cái tiểu vũ trụ cũng đầy bí mật như đại vũ trụ. Cái làm cho trái tim đập cũng là cái làm cho bông hoa nở. Vậy mà mấy ai biết đứng trước trái tim con người như đứng trước bông hoa nở.